Psoriasis (schubbenziekte)

Ziektebeeld

Psoriasis is een chronisch ontstekingsproces van de huid waarbij de cellen van de opperhuid, door een goedaardige maar ongecontroleerde celdeling, sneller dan normaal naar het huidoppervlak migreren. Dit leidt tot puntvormige tot handpalmgrote, zilverachtig-witte schilfering. Onder deze plaques, zoals deze schilfers ook worden genoemd, is de huid rood en ontstoken. De ziekte kent een chronisch verloop of treedt op in opstoten die afgewisseld worden met klachtenarme of klachtenvrije periodes.

Opstoten worden vaak uitgelokt door triggers zoals zware fysieke of psychische belasting (bijv. stress, infecties) of hormonale veranderingen.

Behandeling van psoriasis

Hoewel psoriasis niet te genezen is, kan de aandoening goed behandeld worden. De behandeling gebeurt lokaal via crèmes, gels of zalven (topische therapie) of systemisch via tabletten of injecties (systemische therapie).

Medicamenteuze therapie

Bij milde tot matige vormen van psoriasis worden de aangetaste huidzones in een zogenaamde inductietherapie (startdosis met hoge medicatieconcentratie) lokaal behandeld met:

• Glucocorticoïden

• Calcineurineremmers (Tacrolimus, Pimecrolimus)

• Dithranol

• Tazaroteen (retinoïde)

• Vitamine D-derivaten

Bij ernstige vormen (meer dan 10% van het lichaamsoppervlak aangetast) wordt ook systemische therapie toegepast met:

• Ciclosporine A (calcineurineremmer)

• Fumaarzuuresters

• Methotrexaat (MTX)

• Psoralenen (in PUVA-therapie)

• Acitretine (retinoïde)

• Biologicals (Adalimumab, Infliximab, Etanercept, Ustekinumab)

Toelichting bij de werkstoffen

• Glucocorticoïden (cortison) remmen ontstekingsprocessen en onderdrukken het immuunsysteem. Langdurig gebruik kan bijwerkingen veroorzaken zoals stofwisselingsstoornissen, vet- en vochtophoping, spier- en botafbraak of acné. Daarom worden hogere doseringen meestal enkel bij aanvang ingezet.

• Calcineurineremmers zijn immuunsuppressiva. Pimecrolimus en Tacrolimus zijn effectief gebleken voor psoriasisletsels in het gezicht en genitale gebied. Ciclosporine A wordt enkel ingezet bij ernstige vormen vanwege risico’s op schade aan lever, nieren of darmen.

• Dithranol remt de celgroei en ontsteking. De werking wordt versterkt door ureum of salicylzuur, vaak gecombineerd in zalven.

• Retinoïden ondersteunen de regeneratie van huidcellen en remmen de celverdeling. Tazaroteen wordt toegepast bij milde tot matige vormen, Acitretine bij ernstige vormen – vanwege bijwerkingen enkel na zorgvuldige afweging.

• Vitamine D-derivaten zoals Calcipotriol en Tacalcitol remmen de ontstekingsprocessen en worden lokaal aangebracht.

• Fumaarzuuresters verminderen ontstekingen en worden systemisch gebruikt bij matige tot ernstige vormen die onvoldoende reageren op lokale therapie.

• Methotrexaat (MTX), oorspronkelijk gebruikt bij chemotherapie, is effectief bij matige tot ernstige vormen door remming van de DNA-synthese en celgroei.

• Biologicals worden toegepast bij onvoldoende controle met andere therapieën. Ze remmen doelgericht ontstekingen en worden meestal goed verdragen.

Aanvullende behandelingen

Om het effect van medicatie te versterken worden aanvullende therapieën gebruikt zoals zoutbaden tegen huidirritatie of vistherapie waarbij vissen schilfers losmaken en zo de huid voorbereiden op topische of lichttherapie.

Bij lichttherapie wordt UVA-licht toegepast om ontstekingen te remmen. Vaak wordt vooraf psoraleen aangebracht om de lichtgevoeligheid van de huid te verhogen (= PUVA-therapie).